Haberyirmi

HABERYİRMİ ANALİZ – Kuzey Irak’ın yeni aktörleri kim olacak

Kuzey Irak’la ilgili en güncel iki soru: “Tartışmalı
bölgeler ne olacak” ve “Bölgede yeni aktörler kim olacak”

Tartışmalı bölgeler hatırlanacağı gibi ABD’nin Irak
işgali sonrası, Irak’a atadağı “sömürge valisince” pay edilen toprakları
içeriyordu. 

36’ıncı paralelde “Irak Kürt Bölgesel Yönetimi” adıyla oluşturulan özerk
bir alanı Mesut Barzani’ye devreden ABD, petrolü bol hatları “tartışmalı” bölge
ilan edip, Irak’ın anayasasına koymuştu…

Irak’ta ABD’nin inisiyatifi ile hazırlanan 2005
Anayasasında, IKBY’nin sınırları içinde olduğunu iddia ettiği ancak merkezi hükumete göre nüfusunun çoğunluğunu Arap ve Türkmenlerin oluşturduğu
“tartışmalı bölgeler”in statüsü şimdi daha da önemli.

TARTIŞMALI BÖLGELER…

Kerkük vilayetinin tamamı, Diyala’nın Hanekin ilçesi ve
ona bağlı Celavla, Sadiye, Karatepe kasabaları, Salahaddin’in Tuzhurmatu ilçesi
ve Musul’un Sincar, Hamdaniye, Telkeyf ve Mahmur ilçeleriyle Zummar, Sinun,
Rabia, Başika ve Güver kasabaları tartışmalı bölgelere giriyor.

Şu anda Irak hükümetinin bu alanlarda açık bir üstünlük
kurduğu görülüyor, fakat bu her şeyin bittiği anlamına gelmiyor. Dikkat
edilirse, 2003’ten bu yana Irak’taki tüm uzun süreli çatışmaların öncesinde
çatışan taraflardan birisi ilk etapta çatışma sahasından çekildi. 2003’te Irak
ordusu ABD’yle savaşmadı, sonraki yıllarda ise ABD’ye uzun süreli bir gerilla
savaşı ortaya çıktı.

Irak ordusu ve peşmerge güçleri, IŞİD ile
karşılaştıklarında önce önünde duramadılar, kaçtılar ya da çekildiler. Sonra
aldıkları destekle geri döndüler ve hedeflerine ulaştılar.

Şimdi aynı durum, Kerkük ve diğer bölgeler için de
geçerli olabilir. Bu nedenle, uzun süre çatışmanın yaşanmayacağı bir istikrar
dönemine girdiğimizi söylemek için henüz erken. Peki yakın geleceği hangi
etkenler belirleyecek.

Öncelikle, IKBY’deki iç dengelere dikkat etmek gerekiyor.
20 gün öncesinde KDP’nin açık bir üstünlüğünden söz edilirken, bugün köşeye
sıkışmış ve liderliği sorgulanan bir KDP bulunmakta.

Nitekim, bu nedenle kasım ayı başında yapılacak olan IKBY
parlamento ve başkanlık seçimi iptal edildi. KDP, kendi içindeki sorunları
dışarı pek vurmasa da olan bitenden parti ve liderlik olarak olumsuz
etkilendiği açık.

Buna karşılık, IKBY’deki yeni politik denklem sadece KDP
çerçevesinde ele alınamaz. KYB de ciddi bir iç çalkantı sürecine girmiş
durumda. Referandumdan hemen önce Berham Salih’in ayrılarak bir parti
kurmasından sonra Kosrat Resul ve Molla Bahtiyar gibi önde gelen diğer bazı
isimlerin ayrılması muhtemel. KYB’nin bu bölünmelerden az zarar görmesinin yolu
Bağdat ile anlaşmış olmanın ekonomik faydalarını bir an önce görmek.

BÖLGENİN YENİ AKTÖRLERİ

İkinci önemli soru…

“Bölgede yeni
aktörler kim olacak”

Bu sorunun yanıtı çok önemli…

Bu aktörler Irak ordusunun Şii milislerle direniş
görmeden ilerlemesinin kaynağı… Yani cepheyi terkeden Talabani’nin Kürdistan
Yurt Severler Birliği KYB… Hem İran’la hem PKK müttefiği… Yeni dönemde bu
hatlarda etkin olmasına kesin gözüyle bakılıyor.  KYB, bu hamle ile kendisine bağlı Peşmergeleri
geri çekip, ezeli düşmanı Barzani’ye acı bir hezimet yaşattı. Bu hesap kuşkusuz
varılan anlaşma ile bölgede Barzani’yi sıkıştırıp kendisinin ana aktör olmasını
sağlamaktı.

PKK’nın KYB ile ortaklı açık… Öte yandan onlar da aynı
hatları savaşmadan terketti.  Bu süreç PKK’nın
Suriye’de artan gücünü Irak’ta da kullanmasının önünü açmış oldu.

İster partiler arasındaki güç mücadelesinin sonucunda
IKBY’deki partilerin zayıflaması isterse bilinçli olarak önünün açılmasıyla
PKK’nın güçlenmesi Irak için istikrarsızlık kaynağı olacaktır.

Gelinen bu noktada şu net biçimde söylenebilir. Türkiye-İran ve Rusya’nın üçlü görüşmeleri sonrası başlayan Irak ordusunun bu hamlesi yeni bir kompilasyon ortaya çıkardı.

Türkiye, Kerkük hassasiyeti ile Irak ordusunun bölgeye yürümesini isterken, Irak bileşeni Şii güçler PKK ortağı KYB ile bu “geri çekilme anlaşmasını” yaparak Barzani’yi devredışı bırakmak için adım attı.

İlk bakışta Irak ordusunun bu hatlarda ilerlemesi Türkiye için “sevindirici bir gelişme” olarak algılanmış olsa da, aslında bu yıllardır Barzani’yi alaşağı etmek isteyen PKK için tarihi bir fırsatı da beraberinde getirdi. 

Öyle görünüyor ki yakın zamanda Irak’ta ciddi bir PKK etkisi görmeye başlayacağız.

Ve öyle görünüyor ki, KYB ve PKK, hiç bir zaman bulamayacakları bu fırsata Türkiye’nin de içinde olduğu “mutabakat” sonrasında  kavuşmuş oldu.

Seçim ve siyasetle indiremedikleri Barzani’yi, silahlı Irak ordusuna darbe yaptırtarak indirmeyi deniyorlar.

Sonuç olarak Kuzey Irak’taki yeni aktörlerin kim olacağı konusunda Türkiye’nin şimdiden düşünmesi gereken konular olduğu açık. HABERYİRMİ ANALİZ